ประเด็นประชากรที่น่าสนใจ

เพิ่มปีแห่งชีวิตที่มีคุณภาพ (2)

มนสิการ กาญจนะจิตรา
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

ในฉบับที่แล้ว ได้คุยกันไว้ถึงเรื่องอายุคาดเฉลี่ยของการมีสุขภาพดี ซึ่งเป็นตัวชี้วัดที่สะท้อนให้เห็นมากกว่าแค่จำนวนปีที่คนคนหนึ่งจะมีชีวิตอยู่ แต่จะสะท้อนให้เห็นถึงจำนวนปีที่คนคนหนึ่งจะมีชีวิตอยู่อย่างมีสุขภาพที่ดีทั้งกายและใจด้วย อายุคาดเฉลี่ยของการมีสุขภาพดีจึงเป็นตัวชี้วัดที่สังคมควรจะให้ความสำคัญ เพื่อเพิ่มจำนวนปีแห่งชีวิตที่มีคุณภาพ

คำถามคือ จะทำอย่างไรเราจึงจะสามารถยืดช่วงชีวิตที่มีสุขภาพดีให้ยาวนานที่สุดเพื่อเพิ่มอายุคาดเฉลี่ยของการมีสุขภาพดี

การที่คนเราจะอยู่อย่างมีสุขภาพดีได้อย่างยาวนานขึ้นนั้น หัวใจสำคัญอยู่ที่การ “ป้องกัน” ไม่ใช่การ “รักษา” นั่นคือจะต้องไม่ให้โรคภัยเกิดขึ้นตั้งแต่แรก ไม่ใช่ว่าเมื่อโรคภัยเกิดขึ้นกับตัวแล้วจะทำอย่างไรจึงจะหาย การป้องกันไม่ให้เกิดโรคภัยตั้งแต่แรก เป็นวิธีการเพิ่มชีวิตให้ยืนยาวอย่างมีสุขภาพได้อย่างมีประสิทธิภาพที่สุด อย่างที่เรามักได้ยินกันอย่างคุ้นหูว่า “กันไว้ดีกว่าแก้”

อย่างที่ทราบกันดี อายุคาดเฉลี่ยของคนเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในช่วงระยะเวลาที่ผ่านมา ซึ่งเป็นผลพวงมาจากวิวัฒนาการด้านสาธารณสุข แต่คนโดยมากมักนึกถึงแต่ในแง่ของการรักษา คือ การมียาหรือวิวัฒนาการสมัยใหม่ที่ทำให้หายจากโรคภัยไข้เจ็บได้ แต่ในความเป็นจริงแล้ว วิวัฒนาการด้านการป้องกันมีความสำคัญไม่แพ้กัน ในการเพิ่มชีวิตคนให้ยืนยาวขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการคิดค้นวัคซีนต่างๆ เพื่อป้องกันการติดต่อและระบาดของโรค การพัฒนาระบบการคัดกรองโรค หรือการคิดค้นยาที่จะลดปัจจัยเสี่ยงต่อการเจ็บป่วยด้วยโรคต่างๆ เช่น ยาลดความดัน

แต่การป้องกันโรคไม่ได้มีเพียงการฉีดวัคซีนหรือการทานยาเท่านั้น เพราะโรคภัยสมัยนี้ไม่ได้เกิดจากเชื้อโรคเพียงอย่างเดียว แต่มีสาเหตุมาจากวิถีชีวิตของเราเองด้วย ทั้งโรคหัวใจ โรคอ้วน และโรคเบาหวาน ที่สร้างความเจ็บป่วยให้กับคนในบั้นปลายชีวิตเป็นจำนวนมาก ซึ่งโรคภัยเหล่านี้ล้วนมีสาเหตุหลักมาจากทั้งวิถีการกิน การออกกำลังกาย และความเครียดของคนในยุคปัจจุบัน

ดังนั้น การใส่ใจกับอาหารการกิน การเลือกอาหารที่ดีต่อสุขภาพ เช่นการทานผักผลไม้ และการหลีกเลี่ยงอาหารประเภทหวาน มัน และเค็ม เป็นปัจจัยสำคัญในการประกันสุขภาพที่ดีในอนาคต แต่ด้วยวิถีชีวิตในปัจจุบัน โดยเฉพาะในสังคมเมือง ที่ไม่มีเวลาในการปรุงอาหารทานเอง และการเลือกทานอาหารที่มีประโยชน์ดูจะยากขึ้นทุกที ไม่ว่าจะด้วยจำนวนสาขาของร้านอาหารประเภทฟาสต์ฟู้ดที่เรียงรายอยู่เต็มสองข้างถนน หรือโฆษณาแนะนำขนมขบเคี้ยวหรือเครื่องดื่มประเภทน้ำอัดลม ที่ดูเหมือนจะมีอะไรใหม่ๆ น่าตื่นตาตื่นใจมาให้ลองอยู่ทุกวัน เราจึงจำเป็นต้องปลูกฝังนิสัยการเลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ตั้งแต่เด็ก เพื่อให้เด็กที่เติบโตในยุคปัจจุบันสามารถเลือกทานได้อย่างเหมาะสม

การออกกำลังกายยังเป็นอีกวิธีหนึ่งในการเพิ่มปีแห่งสุขภาพที่ไม่ควรมองข้าม ใครที่เคยได้ลองออกกำลังกายเป็นประจำ ก็จะรู้สึกได้ว่าสุขภาพตนดีขึ้น รู้สึกสดชื่น กระฉับกระเฉง ที่เคยป่วยบ่อยๆ ก็หาย แต่ทั้งที่รู้ว่าการออกกำลังกายดีต่อสุขภาพเพียงใด คนไทยก็ยังคงออกกำลังกายกันไม่เพียงพอ ซึ่งจากการสำรวจของสำนักงานสถิติแห่งชาติในปี 2554 มีคนไทยเพียงร้อยละ 26 ที่รายงานว่าตนได้ออกกำลังกายหรือเล่นกีฬาในหนึ่งเดือนที่ผ่านมา

นอกจากสุขภาพกายดีแล้ว ต้องไม่ลืมดูแลสุขภาพใจให้ดีตามไปด้วย ซึ่งการรักษาจิตใจให้มีสุขภาพดีนั้นจะเป็นแนวทางหนึ่งในการทำให้เราสามารถอยู่อย่างมีสุขภาพที่ดีได้ยืนยาวขึ้น การรักษาสัมพันธภาพที่ดีกับคนรอบกาย ไม่ว่าจะเป็นครอบครัว เพื่อนบ้าน หรือเพื่อนร่วมงาน เป็นวิธีการที่สำคัญที่จะคอยรักษาสุขภาพใจให้ดีอยู่เสมอ นอกจากนี้ ต้องไม่ลืมที่จะคอยรักษาจิตใจให้เบิกบาน หัดปล่อยวาง หมั่นเรียนรู้และลองสิ่งใหม่ๆ และเรียนรู้ที่จะรับความสุขทั้งจากการเป็นผู้ให้และผู้รับ

ถึงแม้ว่าขณะนี้ประชากรทั่วโลกมีแนวโน้มที่จะเพิ่มทั้งสัดส่วนและจำนวนผู้สูงอายุ แต่หากเราใส่ใจในการเพิ่มอายุคาดเฉลี่ยของการมีสุขภาพดี คือ การมุ่งให้ประชากรทุกคน
มีสุขภาพที่ดีให้ยาวนานที่สุด ปัญหาที่เคยคาดการณ์ไว้จากการก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องภาระด้านค่าใช้จ่ายหรือการดูแล ก็ดูเหมือนจะสามารถบรรเทาไปได้ไม่น้อย โดยเฉพาะหากเราเริ่มกันจากตัวเราเองตั้งแต่วันนี้ เพราะคำว่าป้องกัน ย่อมไม่มีคำว่าเร็วเกินไป